Wielu młodych zdolnych bardzo dobrze radzi sobie w kontaktach społecznych. W swoim otoczeniu są lubiani, mają przyjaciół, potrafią współdziałać, lubą dzielić się swoimi pasjami i robią to w sposób nienarzucający się, chętnie również słuchają o pasjach innych.
Kontakty społeczne a stereotypy
Zdolnym uczniom często przychodzi mierzyć się ze stereotypowym postrzeganiem ich przez otoczenie, co rzutuje również na ich ocenę w kontekście relacji społecznych. Dwoma najczęściej pojawiającymi się na temat zdolnych stereotypami są „prymus” oraz „zdolny leniwy”.
Prymusi są zwykle lubiani przez nauczycieli. Rówieśnicy miewają natomiast wobec nich mieszane uczucia. Z jednej strony prymus „przydaje się”, gdy nauczyciel oczekuje zgłaszania się do odpowiedzi, gdyż zwykle jest on przygotowany i chętnie podejmuje dyskusję, ratując innych kolegów z opresji.
Z drugiej strony jego perfekcjonizm oraz odnoszone sukcesy budzić mogą zazdrość. Na to jaki charakter relacji zdolnego z resztą klasy zdominuje duży wpływ ma nauczyciel. Powinien on pamiętać przede wszystkim o unikaniu konfrontacji zdolnego z pozostałymi uczniami, nadmiernego wyróżniania go, czy stawiania za przykład.
Niekiedy ważne jest również, aby korygował niekorzystne zachowania samego zdolnego, na przykład gdy ten chce w każdych okolicznościach demonstrować swoją wiedzę i umiejętności, czym przyćmiewa słabszych od siebie rówieśników, wywołując u nich niechęć do siebie.
W takich sytuacjach rolą nauczyciela jest tonować tego typu zachowania, starając się jednocześnie wykorzystać potencjał „prymusa” w taki sposób, aby wszyscy uczniowie mieli z niego korzyści. Czasami zdarza się także, iż zdolny będąc najlepszy w swojej dziedzinie, jednocześnie może mieć kłopoty z innymi. Warto wówczas zwrócić uwagę, że i jemu czasem inni mogą się przydać, a pomoc może mieć charakter wzajemny.
Drugi stereotyp to tzw. „zdolny leniwy”. Są to osoby z dużym potencjałem, którym jednakże brakuje determinacji do pracy. Nauczyciele lubią ich mniej niż „prymusów”, a i rówieśnicy często nie darzą ich sympatią. Trudno jest im bowiem zaakceptować to, że ich zdolny kolega z łatwością jest w stanie wykonać skomplikowane zadanie.
Nawet jeśli nie ma to przełożenia na stopnie, to sam fakt posiadania predyspozycji otwierających drogę do sukcesu irytuje i wyzwala zazdrość, szczególnie gdy zdolnemu na tym sukcesie nie zależy i gdy z pozoru przychodzi on z dużą łatwością. Podstawowym działaniem nauczyciela w takiej sytuacji jest mobilizowanie „leniwego zdolnego” do pracy poprzez stosowanie odpowiedniej zachęty.
Niezależnie z którym ze stereotypów mamy do czynienia, w ich przełamaniu ważna jest przede wszystkim wspólna praca oraz unikanie rywalizacji, czy porównywania osiągnięć.
Grupy zdolnych
Niezależnie od tego jak układają się zdolnym relacje z otoczeniem, bardzo ważne są dla nich w relacjach społecznych kontakty z podobnymi im zdolnymi. Stanowią one świetną okazję do porozmawiania z kimś w sposób partnerski, podzielenia się nurtującymi pytaniami i problemami, czy wspólnego poszukiwania rozwiązań, będąc tym samym źródłem inspiracji oraz motywacji do dalszej pracy.
Są one także polem do kształtowania kompetencji społecznych, takich jak: budowanie relacji z rówieśnikami, przełamywanie nieśmiałości, czy nawiązywanie przyjaźni. Ponadto bardzo ważne jest to, że przebywanie wśród innych zdolnych zdejmuje z dziecka zdolnego piętno odmienności, dzięki czemu staje się ono wreszcie „normalne”.
Na tworzenie takich grup szanse dają koła naukowe, warsztaty, czy obozy. Mimo iż przynoszą dla zdolnych wiele korzyści w warstwie społecznej, stwarzają również ryzyko wytworzenia się poczucia elitarności, której towarzyszy pogarda dla reszty otoczenia. Symptomy takiego nastawienia należy jak najszybciej wychwytywać i eliminować poprzez ograniczanie sytuacji, w których uczniowie dzieleni są na lepszych i gorszych, jak również zachęcanie do pracy zespołowej i wspólnego spędzania czasu.
Dobrą okazją do nawiązywania kontaktów społecznych i rozwijania umiejętności w tym zakresie może być także udział w innych formach zajęć pozaszkolnych, w których rola zdolności intelektualnych nie jest aż tak istotna, dzięki czemu młody zdolny staje się wśród rówieśników taki sam jak inni. Zadbać należy jedynie o to, aby w takiej grupie nie znaleźli się znani mu z klasy lub szkoły koledzy, którzy mogliby przenieść na nową grupę własne przekonania o zdolnym i nastawienie do niego.
