W pierwszym z cyklu artykułów mgr Sylwia Falkowska z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Wieluniu prezentowała wieloczynnikowy model zdolności, według którego jednym z elementów decydujących o rozwoju zdolności jest motywacja.
Rozwijanie kompetencji osobistych
Wspieranie motywacji nie kończy się na stwarzaniu sytuacji, pobudzających do działania. Czasem wymaga także rozwijania kompetencji osobistych ucznia, takich jak: nastawienie na sukces lub porażkę, poczucie własnej wartości, czy też umiejętność radzenia sobie ze stresem.
To, czy podejmiemy działanie i jakie będzie nasze nastawienie do niego w dużej mierze zależy od tego, czy spodziewamy się osiągnięcia sukcesu, czy poniesienia porażki. Pierwszemu odczuciu towarzyszy przekonanie, że pomyślne wykonanie zadania zależy od posiadanych zdolności i podjętego umiarkowanego wysiłku.
Pozytywne emocje pozwalają skupić się na budowaniu swojej wiedzy i umiejętności. Z kolei obawia przed porażką wiąże się z poczuciem bezradności i koncentrowaniem się na swoich brakach, co w konsekwencji często prowadzi do rezygnacji z działania.
Pasmo sukcesów nie jest jednakże najlepszym scenariuszem dla zdolnego ucznia z przynajmniej dwóch powodów. Po pierwsze, przyzwyczajenie do wygrywania skutkuje częstszym wybieraniem zadań łatwiejszych, ale gwarantujących powodzenie, niż trudniejszych, niosących ze sobą ryzyko porażki.
To z kolei, zamiast mobilizować do rozwoju, w rzeczywistości go blokuje. Im wcześniej więc młodzi ludzie uświadomią sobie, że droga do sukcesu wiedzie często przez pasmo niepowodzeń, tym lepiej dla nich. Po drugie, im mniej porażek, tym mniej okazji do rozwijania umiejętności radzenia sobie z nimi.
Każdy, prędzej czy później, doświadcza jakiegoś niepowodzenia, to nieodłączny element naszego życia i kiedy już się pojawi, trzeba wiedzieć, co z nim zrobić i nauczyć się wyciągać z niego pozytywne wnioski. Niewłaściwe nastawienie do przykrych doświadczeń i niepowodzeń może mieć również ujemny wpływ na samoocenę, a mniejsza wiara w siebie, to mniejsza mobilizacja do działania.
Znaczącą rolę w budowaniu poczucia własnej wartości odgrywają komunikaty wysyłane przez otoczenie, głównie przez osoby znaczące. Dlatego też, szczególnie w sytuacjach dla ucznia trudnych, warto przekazywać mu pozytywne komunikaty, pamiętając, że nawet najbardziej oczywiste w oczach bliskich jego zalety, dla niego samego mogą być niewidoczne.
Ważną kompetencją w budowaniu motywacji jest także umiejętność radzenia sobie ze stresem. Nastawienie i chęć do pracy wiąże się z emocjami. Jeśli są pozytywne, nastawienie jest optymistyczne i uczeń bardziej angażuje się w wykonanie zadania, nawet jeśli jest ono trudne. Osiąga też wtedy lepsze rezultaty.
Z kolei niepożądane uczucia i stres sprawiają, że nauka schodzi na dalszy plan. Nasilenie stresu można zmniejszyć poprzez rozwijanie umiejętności radzenia sobie z nim między innymi poprzez budowanie pozytywnego nastawienie do siebie i świata oraz stosowanie technik relaksacyjnych.
mgr Sylwia Falkowska
Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna wWieluniu
Literatura:
Braun M., Mach M. (2012). Jak pracować ze zdolnymi? Poradnik dla nauczycieli i rodziców. Warszawa: ORE.
Harmin M. (2015). Jak motywować uczniów do nauki. Warszawa: CEO.
fot. archiwum
