W pierwszym z cyklu artykułów mgr Sylwia Falkowska z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Wieluniu prezentowała wieloczynnikowy model zdolności, według którego jednym z elementów decydujących o rozwoju zdolności jest motywacja.
Nikomu, nawet zdolnym, nie jest ona dana z góry i potrzebne są działania, które pozwolą ją podtrzymać. O przebiegu procesów motywacyjnych decydują zarówno czynniki osobowościowe, jak i sytuacyjne. Chcąc budować motywację zdolnego ucznia należy zatem zadbać o aranżowanie sytuacji temu sprzyjających, jak również wspieranie rozwoju osobistego i pożądanych postaw.
Udział w konkursach i olimpiadach
Angażowanie zdolnych uczniów do udziału w konkursach lub olimpiadach wydaje się być okolicznością sprzyjającą rozwijaniu motywacji. W końcu trzeba się do nich przygotować i zrobić to w konkretnym terminie. Dla niektórych mobilizująca będzie także możliwość sprawdzenia się i zmierzenia z innymi. I w tym momencie kwestia udziału w konkursach staje się dyskusyjna.
Rywalizacja niesie bowiem za sobą ryzyko, że emocje związane z możliwością prześcignięcia innych i potwierdzenia własnej wyższości staną się dla uczniów ważniejsze niż sam przedmiot zmagań. Może więc nastąpić sytuacja, w której uczeń zdolny nie tyle będzie brał udział w konkursach, aby poszerzyć swoją wiedzę i zaspokoić ciekawość, ale aby te konkursy wygrywać. Wiedza przestaje więc być celem, a staje się jedyne środkiem do zdobycia nagrody.
Z drugiej strony, są i tacy zdolni, którym rywalizacja z różnych powodów nie odpowiada. Może to wynikać ze stresu spowodowanego presją czasu, czy wystąpieniem publicznym, nieśmiałości, bądź braku pewności siebie. Osoby te będą raczej unikać konkursów i nie jest wskazane wywieranie na nie nacisku na udział. Należy również pamiętać, że taka postawa nie jest wyznacznikiem braku zapału do pracy.
Wybierając konkurs dla ucznia warto uwzględnić powyższe kwestie. Dobrze jest poszukać konkursów wymagających od uczestników nie tyle wyuczenia i odtworzenia konkretnych informacji, co uruchomienia rozumowania i podjęcia samodzielnej aktywności.
Zwiększa to szanse na skierowanie uwagi ucznia przede wszystkim na aspekty merytoryczne – przygotowanie się, rozwiązanie problemu, co rozbudzi zainteresowanie daną dziedziną, a nie wygraną.
Jeśli kogoś stresuje konieczność wykonania pracy w konkretnym miejscu i czasie, pod okiem komisji, warto rozejrzeć się za konkursami w innej formie, np. polegającymi na przygotowaniu pracy lub wykonaniu określonego zadania. Jednocześnie jest to dobry sposób na uniknięcie bezpośredniej rywalizacji.
Ciekawym pomysłem są także konkursy grupowe. Jak wszystkie inne, wymagają rozwijania wiedzy, ale oprócz tego mają dodatkowe walory. Zespołowa forma pracy jest zawsze dobrą i, wielu zdolnym potrzebną, lekcją współdziałania. Łatwiej też odnajdą się w niej osoby nieśmiałe, dla których grupa może być źródłem wsparcia, podnoszącym poczucie pewności siebie i własnej wartości.
