Kolonoskopia to podstawowe badanie w profilaktyce raka jelita grubego.
Badanie to pozwala wykryć zmiany nowotworowe na wczesnym etapie, usunąć je lub leczyć. Badanie można zrobić także ramach programu profilaktycznego NFZ.
W 2024 w Łódzkiem kolonoskopię w ramach programu zrobiło ponad 3,6 tys. pacjentów. To 15% mieszkańców regionu, którzy powinni zrobić profilaktycznie to badanie. Zmiany nowotworowe, dzięki badaniu, wykryto u 27 chorych. Najmłodszy miał 51 lat.
Rak jelita grubego jest jednym z najczęstszych nowotworów, na które chorują Polacy. Co roku taką diagnozę słyszy prawie 20 tys. osób, w większości po 50. roku życia. Trzecią najczęstszą przyczyną zgonów wskutek nowotworów złośliwych u kobiet w ciągu ostatnich kilku lat pozostaje właśnie rak jelita grubego *. Kolonoskopia pozwala wykryć zmiany i podjąć szybko leczenie. Rak wcześnie wykryty jest uleczalny i chory ma szanse na długie życie w zdrowiu.
Rak jelita grubego – podstępny rak
Nowotwór jelita grubego jest niezwykle podstępny. Wielu pacjentów ignoruje objawy choroby, nie korzysta z profilaktycznych badań i dowiaduje się o nim zbyt późno. Bóle brzucha, zmiana rytmu wypróżnień (biegunki lub zaparcia), ślady krwi w stolcu (nie będące skutkiem hemoroidów), a także chudnięcie czy anemia o niewyjaśnionym podłożu, to dolegliwości, które może powodować nowotwór jelita grubego.
Te objawy powinny nas skłonić do wizyty u lekarza POZ. W pierwszych, kluczowych dla leczenia nowotworu etapach, ani polipy, ani rak nie powodują bólu, więc chorego zwykle nic nie niepokoi.
Profilaktyczna kolonoskopia, także ze znieczuleniem
Z badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego mogą skorzystać osoby w wieku 50-65 lat, które w ciągu ostatnich 10 lat nie wykonywały kolonoskopii oraz młodsze – w wieku 40-49 lat, jeśli ich bliscy krewni (pierwszego stopnia) chorowali na nowotwór jelita. Badanie, usunięcie polipów, znieczulenie i badanie histopatologiczne są bezpłatne i dostępne bez skierowania.
Do badania kwalifikuje się pacjenta na podstawie ankiety. Placówka wydaje receptę na preparat, który oczyści jelito. Następnie pacjent w domu przygotowuje się do badania. Kolonoskopia jest precyzyjna i trwa od 15 do 40 minut. W zależności od wskazań medycznych badanie może być zrobione w znieczuleniu miejscowym (z zastosowaniem żelu znieczulającego) lub znieczuleniu ogólnym.
Badanie wykonuje się miękką, giętką rurką grubości małego palca (kolonoskop), którą lekarz wprowadza przez odbyt do oczyszczonego jelita grubego i przesuwa do ujścia jelita cienkiego. W tym czasie dokładnie oglądane jest wnętrze jelita grubego i jeśli są w nim polipy – są usuwane.
Rak jelita grubego w 94% bierze początek z polipa gruczołowego. Obecność takich zmian w jelicie grubym nie daje żadnych dolegliwości. Polipy gruczołowe można wykrywać i usunąć podczas profilaktycznej kolonoskopii.
Usuwając tego typu polipy, zapobiegamy przekształceniu się w przyszłości polipa w raka jelita grubego. Proces przekształcenia polipa w raka trwa średnio 8-14 lat, w zależności od stopnia zaawansowania. Dlatego rak jelita grubego może rozwijać się bez objawowo przez długi czas.
Wczesne wykrycie zmian nowotworowych lub stanów przedrakowych dzięki kolonoskopii zwiększa szanse na skuteczne leczenie i pełne wyleczenie. Zachęcamy do skorzystania z programu badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego, aby zadbać o swoje zdrowie i życie.
– podkreśla dr n. med. Krzysztof Kujawski kierownik pracowni Endoskopii Przewodu Pokarmowego USK Nr 2 Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
Nie umieraj ze wstydu – 15 % mieszkańców Łódzkiego jest już po profilaktycznej kolonoskopii
W tym roku profilaktyczną kolonoskopię w Łódzkiem zrobiło 3,6 tys. pacjentów. Z badań skorzystało 15 % pacjentów mieszkańców Łódzkiego, którzy mogą i powinni, ze względu na wiek, je zrobić. Na profilaktyczną kolonoskopię częściej zgłaszały się panie – stanowiły 60% wszystkich pacjentów.
W wyniku badania zmiany nowotworowe, które wymagały natychmiastowego leczenia wykryto u 27 pacjentów. Jeśli rak zostanie rozpoznanym wcześnie, w stadium 1, szanse przeżycia szacuje się na około 95%. Kiedy rak rozwinie się i osiągnie stadium 3, czynnik przeżycia zmniejsza się do 60-80%.
Najmłodszy pacjent, który wykonał badanie i u którego rozpoznano raka miał 51 lat, w 2023 r. najmłodszy pacjent miał 46 lat. Z danych ŁOW NFZ wynika, że 80% pacjentów, którzy mieli wykonany zabieg w 2024, roku zostało zakwalifikowanych do zabiegu w znieczuleniu ogólnym. W Łódzkiem z profilaktycznej kolonoskopii można skorzystać w 23 placówkach – wszystkie zapewniają znieczulenie zabiegu. Lista placówek: https://gsl.nfz.gov.pl/GSL/GSL/ProgramyProfilaktyczne
Kolonoskopia poza programem profilaktycznym
Kolonoskopię można też wykonać poza programem, bez względu na wiek. Na badanie kieruje wówczas lekarz, np. z POZ. Można je zrobić w jednej z 46 pracowni endoskopowych, która ma umowę z NFZ. Z analiz ŁOW NFZ wynika, że poza programem profilaktycznym w 2023 r. zbadano 39,9 tys. pacjentów, a w 2024 40,2 tys. pacjentów. Na ten cel ŁOW NFZ wydał 42,6 mln zł.
Nie pij i unikaj nadwagi, czyli profilaktyka raka jelita grubego
Ponieważ wiele czynników ryzyka jest związanych ze stylem życia, istnieją sposoby zmniejszenia ryzyka zachorowania na raka jelita grubego. Profilaktyka pierwotna to wszystko to, co możemy zrobić, aby obniżyć ryzyka zachorowania na raka jelita grubego. Ważne jest utrzymywanie prawidłowej masy ciała przez całe życie i regularna aktywność fizyczna.
Nie pij i nie pal – palenie i picie są głównymi czynnikami ryzyka dla większości typów raka, w tym raka jelita grubego. Należy unikać czerwonego mięsa, produktów przetworzonych, jeść dużo owoców, warzyw i produktów pełnoziarnistych dostarczając błonnika, który chroni błonę śluzową jelita. Bezpłatne, zdrowe plany dietetyczne można znaleźć w portalu NFZ.
*Nowotwory złośliwe w Polsce w 2021 r. Publikacja Narodowego Instytutu Onkologii.
źródło: Anna Leder
Łódzki Oddz. Wojewódzki NFZ
