W literaturze fachowej znaleźć można wiele podejść i charakterystyk zdolnego ucznia.
Okazuje się, że zdolnych i utalentowanych kolegów w klasie dość trafnie potrafią wskazać także ich rówieśnicy, jednak sprawdza się to głównie w starszych grupach. Młodsi mają bowiem tendencję do nominowania kolegów, których darzą sympatią. Z pewnością dla samego ucznia szczególne znaczenie ma opinia eksperta z dziedziny, w której on sam wykazuje specjalne zdolności.
Identyfikacja profesjonalisty wpływa na miejsce ucznia w środowisku, szkole, rodzinie i w grupie rówieśniczej. Ma ona znaczenie motywacyjne i może być wsparciem zarówno dla ucznia, jak i całego środowiska. W przypadku uczniów na etapie szkoły ponadpodstawowej może stanowić potwierdzenie rozpoznanych wcześniej zdolności, utwierdzi ucznia i jego środowisko w podjętych decyzjach, wzmocni poczucie dobrze wybranej drogi kształcenia.
Nie można także pominąć czysto praktycznego wymiaru eksperckiej nominacji, która niejednokrotnie otwiera wielorakie możliwości edukacyjne, w tym objęcie opieką merytoryczną. Kolejną strategią identyfikacji, jest autonomizacja, a więc sytuacja, kiedy to uczeń zdolny sam siebie wskazuje. Jest ona możliwa i wręcz oczekiwana na wyższych poziomach edukacji, czyli szkoły podstawowej. Mogą ją jednak zakłócać zarówno warunki zewnętrzne, jak i wewnętrzne.
Pierwszy wiąże się z presją grupy, powodującą, że młodzież ukrywa swoje szczególne zdolności, gdyż są one negatywnie oceniane w kontekście relacji rówieśniczych. Skuteczność autonomizacji i sposób postrzegania swoich zdolności, zależy również od samooceny ucznia. Samoocena pomaga w autorefleksji i jest ważna z punktu widzenia świadomego planowania własnego procesu uczenia się. Jeśli jest więc zaniżona, nie sprzyja ujawnianiu uzdolnień.
Dobrym wskaźnikiem zdolności jest także jakość pracy, jaką uczeń wykonał lub wykonuje. Dotyczy to zarówno działalności artystycznej i kreatywnej, wytworów ucznia, jak i projektów naukowych, projektów komputerowych albo elektronicznych, fotografii, kompozycji czy niezwykłego hobby.
Sposobem dokumentowania różnego rodzaju dowodów potwierdzających zdolności ucznia są teczki nazywane portfolio. Ten osobisty dokument daje możliwość zaprezentowania umiejętności, wiadomości i doświadczenia w zakresie ukierunkowanym celem. Na jego podstawie może być oceniany postęp, jaki dokonuje się w określonej jednostce czasu, jak również osiągnięcia, odkrywane mocne i słabe strony oraz identyfikowane zainteresowania.
Podsumowanie
Uwzględniając różnorodność cech uczniów zdolnych, mnogość wskaźników i metod pozwalających na ich identyfikację, nie trudno o wniosek, iż jest to proces bardzo złożony i niosący ryzyko popełnienia błędu. Chcąc ich uniknąć konieczne wydaje się wyzbycie stereotypów w postrzeganiu ucznia zdolnego, a przede wszystkim wnikliwych, szczegółowych obserwacji pochodzących z jak najbardziej różnorodnych źródeł i obejmujących całość funkcjonowania ucznia.
mgr Sylwia Falkowska
Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Wieluniu
fot. archiwum
Literatura:
Dyrda B. (2010). Trudności w nauce szkolnej uczniów zdolnych, czyli słów kilka o Syndromie Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych. Trendy. Internetowe Czasopismo Edukacyjne. ORE. Nr 3/2010
Gałązka K., Muzioł E.A. (2014). Model pracy z uczniem zdolnym w szkole ponadgimnazjalnej. Warszawa: ORE.
https://poradnia.idsl.pl/?page_id=204
