W dniu 19 kwietnia, pod pomnikiem upamiętniającym tragedię wieluńskich Żydów w miejscu dawnej synagogi, kolejny już raz mieszkańcy Wielunia postanowili złożyć żółte żonkile.
Była to skromna uroczystość upamiętniająca 78. rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim. Jako pierwsza, wiązankę z żółtych żonkili złożyła przedstawicielka Urzędu Miejskiego w Wieluniu Wiceburmistrz Joanna Skotnicka-Fiuk aby oddać cześć, zarówno zmarłym powstańcom jak i tym którym udało się przeżyć.
Powstanie w getcie warszawskim wybuchło 19 kwietnia 1943 roku i trwało do 16 maja. W wigilię żydowskiego święta Pesach rozpoczęła się zarządzona przez Heinricha Himmlera akcja ostatecznej likwidacji getta, do którego wjechały niemieckie czołgi i wozy pancerne, weszło 2 tys. żołnierzy. W tym dniu getto miało zostać unicestwione.
Ostateczną likwidację poprzedziła prowadzona na szeroką skalę od 22 lipca 1942 roku akcja wysiedleńcza. W powstaniu zginęli prawie wszyscy, tylko nieliczni powstańcy wydostali się kanałami z płonącego getta. Teren, na którym znajdowało się getto, zrównano z ziemią. Na czele powstania stał Mordechaj Anielewicz, pierwszy komendant. Po jego śmierci powstaniu przewodniczył lekarz, Marek Edelman, ostatni przywódca powstania.
Pamięć w Wieluniu o powstaniu pielęgnuje grupa „Szlakiem Wieluńskich Żydów” działająca w II LO im. Janusza Korczaka pod opieką nauczycielki historii Agnieszki Mysakowskiej. Agnieszka Mysakowska to jednocześnie koordynator grupy „Szlakiem wieluńskich Żydów” oraz Lider Dialogu (Forum Dialogu w Warszawie) podejmujący wysiłki na rzecz dialogu kultur i ocalania pamięci o wieluńskich Żydach.
O powstaniu w getcie warszawskim przypomina Akcja Żonkile, zainicjowana przez Muzeum POLIN a do której od 2015 roku roku przyłącza się Agnieszka Mysakowska wraz z grupą „Szlakiem wieluńskich Żydów”. Żonkile, symbol powstania, to kwiaty najbardziej przypominające Gwiazdę Dawida. To właśnie żółte żonkile składał corocznie Marek Edelman pod Pomnikiem Bohaterów Getta, w dzień upamiętniający śmierć Mordechaja Anielewicza.
Godzinę po złożeniu kwiatów przez Wiceburmistrz Joannę Skotnicką-Fiuk przed pomnikiem upamiętniającym tragedię wieluńskich Żydów pojawili się przedstawiciele grupy „Szlakiem Wieluńskich Żydów” wraz z opiekunką Agnieszką Mysakowską, która odczytała Apel Pamięci.
Zebraliśmy się tutaj, aby w 78 rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim, którego skutkiem było zlikwidowanie getta, przywołać pamięć o Tych, którym brutalnie odebrano życie.
Jesteśmy tutaj także po to, by uczcić pamięć o naszych żydowskich sąsiadach, którzy przez kilka wieków tworzyli historię naszego miasta. Stańmy razem do APELU PAMIĘCI
Przyzywamy Was, mieszkańców getta warszawskiego, którzy ginęliście na jego ulicach, placach oraz w transportach śmierci do Treblinki. Cześć Waszej Pamięci!
Przyzywamy Was, Bojowniczki i Bojowników getta warszawskiego, którzy stanęliście przeciwko Niemcom w walce o godną śmierć. Cześć Waszej Pamięci!
Przywołujemy Was, żydowskich obywateli wszystkich polskich miast, którzy zostaliście bestialsko zamordowani na ulicach, placach, we własnych domach i Was którzy umarliście z głodu i wyczerpania. Cześć Waszej Pamięci!
Przyzywamy Was, mieszkańców getta wieluńskiego, którzy przez lata okupacji niemieckiej ginęliście na cmentarzu żydowskim, spoczywając na zawsze w nieznanych i bezimiennych mogiłach. Cześć Waszej Pamięci!
Przyzywamy Was, wieszanych na szubienicach, jako świadków okrucieństwa okupanta niemieckiego. Cześć Waszej Pamięci!
Przywołujemy Was, mieszkańców ziemi wieluńskiej, wywiezionych do obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem w sierpniu 1942 roku, gdzie zostaliście bestialsko zamordowani w komorach gazowych, a Wasze prochy na zawsze spoczęły w masowych grobach. Cześć Waszej Pamięci!
Wspominamy Was, odznaczonych i tych zapomnianych, którzy nie wahaliście się pomóc bliźniemu w tym nieludzkim czasie. Wierzyliście w moc najpiękniejszych słów Talmudu: Kto ratuje jedno życie, to tak jakby cały świat ratował. Cześć Waszej Pamięci!
Do Was zwracam się potomni! Pochylając w zadumie i szacunku głowy, by uczcić męczeństwo córek i synów polskiej ziemi. Zachowajcie w swych sercach pamięć o nich.
– odczytała apel pamięci Agnieszka Mysakowska/Szlakiem Wieluńskich Żydów
Za wszystkie ofiary Holocaustu i tych, co oddali życie by ratować swoich żydowskich sąsiadów i przyjaciół odczytano także Psalm 23. Wszystkie ofiary niemieckiego ludobójstwa uczczono minutą ciszy. Na zakończenie spotkania postawiono na pomniku bukiet żonkili, położono kamyki pamięci i zapalono znicze, symboliczne światła wiecznego życia.
Dzień wcześniej młodzież pod okiem Agnieszki Mysakowskiej, aby przypomnieć mieszkańcom Wielunia o rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim, na chodnikach w miejscach związanych ze społecznością żydowską namalowała kredą żonkile, napisy z datą wybuchu powstania i Akcją Żonkile.
Spotkanie pod pomnikiem z powodu panującej pandemii i rygorów sanitarnych miało bardzo symboliczny wymiar.
fot. Zofia Białas/kultura.wielun.pl
