W dniu 22 stycznia 1863 roku wybuchł ostatni i najdłuższy zryw niepodległościowy Polaków skierowany przeciw Rosji.
Zryw ten, trwający blisko 2 lata, przypomniał opinii światowej, że Polacy są i walczą o swoją niepodległość. Do polskich oddziałów powstańczych przybywali ochotnicy z wielu krajów, m.in. z Francji, Włoch, Niemiec czy Szwajcarii. Odrodzenia niepodległej Polski doczekało 3700 weteranów Powstania Styczniowego, których nazwano „kustoszami niepodległości” i „ojcami narodu”.
Przez oddziały powstańcze przewinęło się około 200 tys. ludzi, w tym również mieszkańcy ziemi wieluńskiej, którzy stoczyli ok. 1200 bitew i potyczek. W walce i w egzekucjach, organizowanych bezpośrednio po jego upadku, śmierć poniosło około 30 tys. ludzi.
W miejscu zwanym Podszubienicami, które było przeznaczone do wykonania egzekucji na powstańcach, m.in. z Wielunia, Praszki i Złoczewa na przełomie 1863/1864 roku, a w 1864 roku stanowiło wysypisko śmieci i padliny, postawiono w dniu 11 listopada 1934 roku symboliczny pomnik pamięci powstańców.
Wieluński pomnik, zniszczony przez Niemców w 1940 roku, zrekonstruowano w oparciu o zachowaną makietę w dniu 6 lipca 1958 roku i umieszczono na nim nazwiska zamordowanych w tym miejscu powstańców.
Dla nas, żołnierzy wolnej Polski, powstańcy 1863 roku są i pozostaną ostatnimi żołnierzami Polski walczącej o swą swobodę, pozostaną wzorem wielu cnót żołnierskich, które naśladować będziemy.
– mówił o powstańcach Józef Piłsudski 21 stycznia 1919 roku
Każda rocznica wybuchu Powstania Styczniowego zobowiązuje do symbolicznych spotkań przy pomnikach poświęconych powstańcom, np. w Wieluniu czy Praszce, przy przydrożnych krzyżach i głazach upamiętniających miejsca bitew i potyczek oraz miejsca kaźni.
Tak też było w 158. rocznicę wybuchu Powstania Styczniowego, gdzie przy symbolicznym pomniku w lasku miejskim w Wieluniu spotkali się gminni i powiatowi samorządowcy i wielunianie aby pochylić głowy, złożyć kwiaty i znicze, oraz uczcić pamięć poległych i pomordowanych.
W tym dniu nie zabrakło również członków Stowarzyszenia Historycznego Bataliony Obrony Narodowej, którzy w mundurach Straży Granicznej II RP, tak jak w latach poprzednich, wystawili wartę przy pomniku powstańców. Tegoroczna uroczystość, z powodu pandemii Covid-19, odbyła się niezwykle skromnie oraz bez pocztów sztandarowych.
