W ramach cyklicznych spotkań członków Klubu Historycznego im. Gen. Stefana Roweckiego „Grota” 4 kwietnia odbył się wykład pt. „Polacy ratujący Żydów”.
Wykład wygłosiła Dorota Sierpacka z Oddziału IPN w Łodzi. Prelekcji wysłuchali uczniowie I LO im. Tadeusza Kościuszki w Wieluniu, II LO im. Janusza Korczaka w Wieluniu, bibliotekarze Powiatowej Biblioteki Publicznej w Wieluniu i nauczyciele. Miejscem wykładu było I LO im. Tadeusza Kościuszki.
Początek wykładu to przypomnienie Ustaw Norymberskich z 1935 roku dotyczących Żydów mieszkających na terenie III Rzeszy, najazdu Niemców na Polskę 1 września 1939 r., podziału terenów polskich zajętych przez Niemców na tereny wcielone do Rzeszy (Kraj Warty) i Generalną Gubernię – dwa twory na mapie, na których kropkami zaznaczono miejsca gdzie Polacy ratowali Żydów.
Do 1942r., mówiła prelegentka, ratowanie Żydów miało charakter indywidualny. Potem pojawił się Tymczasowy komitet Ratowania Żydów„Żegota” w Warszawie z oddziałami we Lwowie i Krakowie, organizacja ratująca Żydów w sposób zorganizowany. Do tego czasu ani Polacy, ani Żydzi tak naprawdę nie rozumieli polityki III Rzeszy.
Z chwilą ogłoszenia ustawy w styczniu 1942 r. o ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej, którą zrozumiano jednoznacznie, jako zagładę, trzeba było podjąć inne działania. W tym samym roku, 15 października, gubernator Hans Frank wydał rozporządzenie o karze śmierci dla Polaków ratujących Żydów.
Żydów ratowali duchowni, siostry zakonne (głównie dziewczynki), pielęgniarki, urzędnicy gminni, dyplomaci (Ładoś, Rokicki, Romer, Slawik), rodziny polskie (na ziemi wieluńskiej Mikołajczykowie). Wielu Polaków otrzymało tytuł „Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata” nadany przez Instytut Pamięci Yad Vashem. Jest to jednakże niewielki ułamek tych, którzy ratowali.
Przyczyny tego upatruje prelegentka w następujących faktach: Instytut Pamięci Yad Vashem w Jerozolimie powstaje w 1953 r., w 1963 r. powstaje sekcja legalizacyjna, wymagająca świadectwa osoby ocalonej, w 1967 r.
Polska wtedy również zawiesza kontakty z Izraelem aż do 1979 r., wznawia je w roku 1980 (wtedy na 1300 udokumentowanych przypadków uhonorowano tylko 107 osób), zbieranie świadectw zaczęło się od lat 60 – tych (Władysław Bartoszewski), ok. 7000 świadectw zebrał w latach 1944 – 1947 Centralny Komitet Żydów w Polsce. Po latach 80 – tych XX wieku wielu z ratujących już nie żyło…
Zofia Białas/kultura.wielun.pl
