Na niecodzienne spotkanie z prof. zw. dr hab. Krzysztofem Tomaszem Witczakiem z Uniwersytetu Łódzkiego zaprosiło Muzeum Ziemi Wieluńskiej.
Spotkanie poświęcone było najdawniejszemu poecie pochodzącemu z Wielunia – Gabrielowi de Wielun. Spotkanie to było jednocześnie próbą odpowiedzi na pytanie: Gabriel z Wielunia – poeta renesansowy czy barokowy?
Gabriel z Wielunia to łaciński poeta z początku XVII wieku, autor dwóch publikacji z roku 1606 (Treny) i 1608 (Łzy), który urodził się najprawdopodobniej w ostatnim ćwierćwieczu XVI wieku w rodzinie mieszczańskiej lub szlacheckiej w Wieluniu. Gabriel był starannie wykształcony, niewątpliwie ukończyłwieluńską szkołę parafialną. Doskonale posługiwał się łaciną i opanował sztukę pisania poezji w tym języku.
Na te pytania, czy Gabriel był poetą renesansowym, prekursorem baroku, czy może poetą barokowym?, odpowiedzi szukał prof. zw. dr hab. Krzysztof Tomasz Witczak. Na te pytania pomogły profesorowi odpowiedzieć przypadkowo odkryte, wydane w Kaliszu w 1606 roku u Alberta Gedeliusza, łacińskie Treny Gabriela z Wielunia poświęcone zmarłej Barbarze z Karśnickich Konopnickiej.
Treny złożone z 20 utworów lirycznych, dedykowane przez Autora Hieronimowi Konopnickiemu, właścicielowi Konopnicy, mężowi przedwcześnie zmarłej Barbary z Karśnickich Konopnickiej, zawierają list konsolacyjny. Pierwszy z trenów „ Oda” przedstawia w trójczłonowych czterowierszach żałobę na odejście.
Oda zawiera też wiele motywów antycznych, typowych dla renesansu oraz rozmyślań egzystencjalnych typowych dla baroku, są przepełnione niepewnością i sceptycyzmem, z tematyką religijną w roli głównej. W baroku, bowiem dominuje tematyka przemijania człowieka, marności i nietrwałości istnienia.
Kolejny utwór, „Coelo digna” czyli „Godna nieba” to utwór typowo barokowy rozważający pośmiertne losy człowieka, stawiający pytania: dlaczego ludzie pobożni nie wchodzą od razu do nieba czy dlaczego muszą czekać na przyszłe zmartwychwstanie?. Tu przedstawiona jest postać zmarłej Barbary, która swoją pobożnością zasłużyła na niebo bardziej niż Herkules, bo tysiąc razy zwyciężyła podstępy szatana i przed którą niebo stoi otworem, a Bóg jest zapłatą za przykładne chrześcijańskie życie.
Ważną rolę w odpowiedzi na to pytanie mają też rozważania egzystencjalne związane z przemijaniem człowieka, nietrwałością i marnością jego istnienia, a nie nagromadzone motywy antyczne, które są tylko dodatkami świadczącymi o erudycji poety. W Trenach autor przypomina, że żaden człowiek nie wie, co go spotka niebawem ale jednocześnie doskonale wie, że śmierć może przyjść w każdym momencie.
Uświadamia też czytelnikowi, że w życiu doczesnym należy żyć tak by zasłużyć na zbawienie wieczne i bronić się przed pokusami zastawianymi przez szatana i świat, sprowadzającymi człowieka z drogi do zabawienia. Za pokusę uważa wszelkie herezje, dlatego też staje po stronie kontrreformacji. Dla poety wzorem postępowania jest Barbara Karśnicka, która pomimo boleści nieuleczalnej choroby potrafiła zasłużyć na raj i przyszłe przebywanie z Bogiem.
Jak się okazuje Gabriel z Wielunia faktycznie jest pierwszym polskim reprezentantem tego nowego po renesansie okresu literackiego. Potwierdzają to, swoją wykwintną formą i tematyką, wydane w 1606 roku Treny Gabriela.
