Rak szyjki macicy jest w skali świata czwartym pod względem częstości występowania nowotworem u kobiet.
Rocznie rak szyjki macicy w Polsce wykrywany jest u ok. 3 000 kobiet. W Polsce notowany jest jeden z najniższych w Europie odsetek przeżyć 5-letnich, będący miarą wyleczalności tego raka. Rak szyjki macicy jest jednym z najbardziej „podatnych na profilaktykę” nowotworów złośliwych.
Rak szyjki macicy niemal w 100 proc. jest związany z przetrwałym zakażeniem wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). W Polsce możemy już bezpłatnie zaszczepić dzieci poniżej 18 r.ż. przeciw temu wirusowi. Szczepienie przeciwko HPV zmniejsza ryzyko infekcji wirusem o ponad 75%.
Najmłodsze pacjentki z rakiem szyjki macicy mają niewiele ponad 20-30 lat.
– alarmuje ginekolożka dr n. med. D. Kolasa- Zwierzchowska z ICZMP w Łodzi
Połowa kobiet w Polsce, które słyszą diagnozę raka szyjki macicy umiera. Tymczasem rak wcześnie wykryty daje szansę na wyleczenie, macierzyństwo i długie dobre życie . Według raportu GUS 13% Polek nigdy nie zrobiło cytologii.
Główne czynniki ryzyka raka szyjki macicy:
- infekcje wirusem brodawczaka ludzkiego o wysokim potencjale onkogennym (HR HPV),
- wiek (zachorowalność zwiększa się wraz z wiekiem),
- wczesne rozpoczęcie życia seksualnego,
- duża liczba partnerów seksualnych,
- duża liczba porodów,
- palenie papierosów,
- stwierdzona wcześniej zmiana patologiczna w badaniu cytologicznym,
- partnerzy seksualnie niemonogamiczni, z infekcją HPV (ryzyko zachorowania wzrasta 20-krotnie).
Cytologia to szybkie i bezbolesne badanie, które pozwala sprawdzić, czy u kobiety nie zaczyna rozwijać się rak szyjki macicy lub stan przedrakowy. Badanie można zrobić podczas wizyty u ginekologa.
Jak wygląda takie badanie? Ginekolog wsuwa do pochwy leżącej na fotelu pacjentki wziernik ginekologiczny i wkłada przez niego tzw. szczoteczkę cytologiczną. Pobiera nią komórki znajdujące się na ścianie i szyjce macicy. Badanie trwa chwilę i nie jest bolesne.
Pobrane komórki umieszczane są potem na szkiełku cytologicznym i oceniane pod mikroskopem. Pozwala to sprawdzić czy nie ma zmian. W razie wątpliwości lekarz skieruje kobietę na dalsze badania diagnostyczne lub leczenie.
Badania cytologiczne w ramach programu profilaktyki szyjki macicy wykonuje się:
- co 36 miesięcy u kobiet w wieku 25-64 lat – program rozszerzono od 1.11.2023
- co 12 miesięcy u kobiet w wieku 25-64 lat obciążonych czynnikami ryzyka ( zakażonych wirusem HIV, przyjmujących leki immunosupresyjne, zakażonych HPV- typem wysokiego ryzyka)
Kto i gdzie realizuje program?
Cytologię można wykonać w każdym gabinecie ginekologicznym z umową z NFZ, a także w niektórych poradniach POZ. Najlepiej wybrać się do swojego stałego ginekologa, a jeśli go nie mamy – znaleźć najbliższy gabinet korzystając z portalu internetowego NFZ „Gdzie się leczyć”. Wystarczy wpisać adres www.gsl.nfz.gov.pl/Programy Profilaktyczne lub zatelefonować pod bezpłatny nr 800 190 590.
JAK SIĘ BADAJĄ KOBIETY W ŁÓDZKIEM
W województwie łódzkim jest 175 poradni, a w samej Łodzi aż 57 poradni ginekologicznych. Badanie cytologiczne u położnej POZ można zrobić w 17 poradniach POZ, które chciały robić to badanie swoim pacjentkom. W 2023 roku 7 z nich zrobiło cytologię – wykonano 1 119 badań.
Cytologia u położnej POZ to cenne rozwiązanie w przypadku małych miejscowości jak np. Jelnia w powiecie opoczyńskim. Tu położna mgr Kinga Kwaśniak-Brola wraz z zespołem Przychodni Rodzinnej Dom-Med w Jelni realizuje Program Profilaktyki Raka Szyjki Macicy zrobiła cytologię 273 kobietom.
Zaczęłam od roczników kobiet, dla których program już się kończył. Była to dla nich ostatnia możliwość na bezpłatne badanie. W późniejszych miesiącach systematycznie zapraszałam pacjentki z kolejnych roczników. Dzwoniąc osobiście i wysyłając sms zapraszałam do gabinetu umawiając konkretną datę i godzinę spotkania.
W trakcie badania edukuję pacjentki na temat najczęściej występujących schorzeń ginekologicznych. W razie potrzeby kieruje do najbliższej Poradni K, gdyż w naszej placówce nie mamy poradni ginekologicznej. Pacjentki mojej przychodni były mile zaskoczone i chętnie uczestniczyły w programie.
Kobiety po 45 r.ż. chętniej przystępowały do programu aniżeli z młodszych roczników. Bardzo duże znaczenie dla zainteresowania programem ma również fakt dużej rozpoznawalności i pozytywny wizerunek naszej Przychodni w społeczności gminy Drzewica, a także gmin okolicznych.
Od listopada 2023 roku, kiedy program został rozszerzony o kolejne roczniki, najstarsze pacjentki najchętniej zgłaszały się na badanie.
– mówi mgr Kinga Kwaśniak-Brola
NFZ przypomina, że panie – bez względu na wiek – także mogą zrobić bezpłatnie cytologię. W latach 2020 -2023 w Łódzkiem przebadano łącznie 74 300 pacjentek, a w samym 2023 zostało przebadanych 19 724 kobiet. Do dalszej diagnostyki w latach 2020 – 2023 zostało skierowanych 514 kobiet, z czego w 2023 do dalszego leczenia skierowano 133 panie.
Kto najskuteczniej prowadzi profilaktykę raka szyjki macicy? Poradnią, która wykonała w 2023 r. najwięcej badań w ramach programu profilaktyki raka szyjki macicy jest CENTRUM MEDYCZNE GÓRNA, które cytologię wykonało u 1 069 kobiet 😊
Niestety z tego podstawowego badania profilaktyczna wciąż korzysta zdecydowanie zbyt mało kobiet. W województwie łódzkim w 2023 roku zaledwie niecałe 11% uprawnionych kobiet wykonało cytologię, czyli ok 703 tys. pań. Średnia krajowa to 12 % uprawnionych pacjentek.
W którym powiecie kobiety badają się najchętniej? Na pierwszym miejscu jest powiat opoczyński – 17% kobiet, kolejne miejsca na podium zajmują panie z powiatów pabianickiego 16.64%, poddębickiego 13,34%. Najsłabiej zbadane w ramach programu cytologicznego są panie z powiatów: kutnowskiego: 4%, wieluńskiego 5%; łaskiego 7%. Łodzianki, mimo bardzo dobrej dostępności do gabinetów ginekologicznych, z programu korzystają rzadko – tylko 10%.
Szczepienia przeciw HPV w Łódzkiem
Skuteczną profilaktyką raka szyjki macicy jest szczepienie przeciw wirusowi HPV. Niemal 100 proc. zachorowań związana jest z wcześniejszym zakażeniem z tym przenoszonym głównie drogą płciową wirusem. Szczepienia są wykonywane na całym świecie od lat i są bezpieczne.
Szczepienie jest najskuteczniejsze, jeśli nastąpi przed potencjalnym narażeniem na zakażenie HPV, do którego dochodzi głównie drogą kontaktów seksualnych. Dlatego powszechne programy szczepień przeciw HPV najczęściej wskazują na dziewczynki i chłopców w wieku 12-13 lat. Dzieci w wieku 9-18 lat mogą otrzymać szczepionkę Cervarix bezpłatnie w ramach bezpłatnych leków dla dzieci do 18 r.ż.
Głos na temat szczepionki zabrała zwierzchowska ginekolożka z Kliniki Ginekologii, Ginekologii Onkologicznej i Leczenia Endometriozy ICZMP w Łodzi dr n. med. D. Kolasa.
Cervarix, podobnie jak i inne szczepionki przeciwko wirusowi HPV, jest bezpieczny, przebadany i dobrze tolerowany przez pacjentów.
Pamiętając o powszechności występowania wirusa HPV w społeczeństwie i jego potencjalnym niebezpieczeństwie onkogennym, w coraz niższych kategoriach wiekowych, a warto wspomnieć, że najmłodsze pacjentki z rakiem szyjki macicy mają niewiele ponad 20-30 lat, odpowiedzialni rodzice powinni zadbać o przyszłe bezpieczeństwo swoich pociech i zainwestować w ich zdrową dorosłość.
– mówi dr n. med. D. Kolasa
Jak zapisać dziecko na szczepienie
Aby zapisać dziecko na szczepienie przeciw HPV wystarczy umówić wizytę:
- w przychodni Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ),
- infolinia 800 100 101 (w godzinach od 8.00-18.00),
- przez Internetowe Konto Pacjenta (IKP).
Ze szczepień dla 12-13 latków w naszym województwie skorzystało dotąd 4 550 dzieci. 2 054 dzieci skorzystało ze szczepienia jednowalentną szczepionką w ramach bezpłatnych leków dla dzieci. Łącznie w 2023 roku zostało zaszczepionych 6 604 dzieci.
Jak wygląda badanie cytologiczne? Co nam daje wczesne wykrycie choroby? Dlaczego ważne jest szczepienie przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego HPV? Wszystko, co powinnaś wiedzieć o raku szyjki macicy znajdziesz w przygotowanym materiale filmowym z udziałem prof. Pawła Knappa – koordynatora Uniwersyteckiego Centrum Onkologii w USK w Białymstoku oraz Małgorzaty Krętowskiej ze Stowarzyszenia Eurydyki w Białymstoku.
źródło: Anna Leder
Łódzki Oddz. Wojewódzki NFZ
