28 marca 2023 roku w Muzeum Ziemi Wieluńskiej podsumowano wystawę poświęconą 160. rocznicy powstania styczniowego.
Wystawę, zatytułowaną „Czas walki i nadziei – 160. rocznica powstania styczniowego”, zakończył wykład „Syberyjski epilog powstania styczniowego”. Wykład wygłosił 6urodzony w 1946 roku w podwieluńskich Mierzycach prof. dr hab. Wiesław Caban.
Wiesław Caban to wykładowca Uniwersytetu im. Jana Kochanowskiego w Kielcach specjalizujący się w tematyce dziewiętnastowiecznej. Wykład wygłoszony w Wieluniu mówił o zakończeniu powstania styczniowego w kontekście syberyjskim. Na tle widoków Syberii i archiwalnych zdjęć zesłańców profesor snuł swoją syberyjską opowieść o losach wielu tysięcy polskich zesłańców, uczestników powstania styczniowego 1863 -1864.
Polscy zesłańcy napłynęli masowo do Syberii w wyniku represji po upadku powstania styczniowego. W latach 1863-1867 zesłano do Rosji europejskiej, na Kaukaz i na Syberię, około 25 200 osób, w tym Polaków, kilkuset ukraińskich i białoruskich chłopów oraz Rosjan, którzy przyłączyli się do powstania z pobudek ideowych.
O losach polskich zesłańców powstało wiele filmów, napisano wiele książek, ale wciąż ta tematyka jest mało znana, stąd tak ważny okazał się wykład profesora Wiesława Cabana mówiący o syberyjskim epizodzie kończącym powstanie styczniowe. Zesłani do budowy drogi nadbajkalskiej powstańcy postyczniowi wywołali kolejne powstanie, które zakończyło się przegraną bitwą pod Miszychą nad Bajkałem w dniu 28 czerwca 1866 roku.
Uczestników polskiego powstania nad Bajkałem z czerwca 1866 r. jako ostatniego akordu powstania styczniowego na obczyźnie surowo ukarano. Wielu z nich poległo, wielu otrzymało surowe wyroki. Czterech z siedmiu przywódców powstania skazanych na śmierć, rozstrzelano w Irkucku. Obecnie znajduje się tu pomnik w formie krzyża na kamiennym postumencie, na którym umieszczono tablicę pamiątkową upamiętniającą poległych.
Zofia Białas/kultura.wielun.pl
